Bebeğimde Laktoz İntoleransı mı var?

Orijinal Yazı : Is my baby lactose intolerant?

Yazar: Kelly Bonyata, BS, IBCLC
çeviri : Özlem Deniz Yanık
Düzeltmeler: Berna Bayrak, Özden Kaşkar Duran
Yazarın izniyle çevrilmistir

Bebeğinizde süt ürünlerine duyarlılık varsa, bir çok kişi öyle olduğunu söylese de sorunun laktoz intoleransı olması çok küçük bir ihtimaldir..

Üç çeşit laktoz intoleransı vardır:

Pirmer laktoz intoleransı
Doğumsal (konjenital) laktoz intoleransı
İkincil laktoz intoleransı

1- Primer laktoz intoleransı

Primer laktoz intoleransı aynı zamanda gelişimsel, geç başlangıçlı veya yetişkin laktoz intoleransı diye de adlandırılır) yetişkinlerde nispeten sık ( bazı ülkelerde diğerlerine göre daha sık) görülür, ve laktozu ( süt şekeri) parçalayan laktaz enziminin vücuttaki üretiminde yıllar içinde gerçekleşen kademeli azalmadan kaynaklanır ve 2-5 yaşından önce, çoğunlukla da genç yetişkinlik öncesi ortaya çıkmaz. Laktoz intoleransı olan hemen hemen tüm yetişkinler bebeklerdeki laktoz intoleransı ile hiçbir ilgisi olmayan bu tip intoleransa sahiptir.

2- Doğumsal laktoz intoleransı ve benzer doğumsal rahatsızlıklar

Doğumsal laktoz intoleransı çok nadir görülür ve alerji değil, genetik geçişli metabolik bir rahatsızlıktır. Genellikle doğumu takip eden birkaç gün içinde ortaya çıkar ve ciddi ishal, kusma, dehidrasyon ve büyüme güçlüğü ile kendini gösterir. 6. aydan sonra düzelir.

Benzer ve daha az ciddi bir metabolik bozukluk da konjenital (doğumsal) laktaz yetmezliğidir. Doğumdan sonraki ilk 10 gün içinde ortaya çıkan bu rahatsızlık ince bağırsaktaki fırçamsı kenardaki ( laktozu sindirmek için gerekli olan) laktaz aktivitesi doğuştan az veya hiç olmadığında ortaya çıkar , ishal ve emilim bozukluğu ile seyreder. Bu duruma da çok nadir rastlanır.

Galaktozemi de galaktozu parçalamak için gereken karaciğerdeki GALT enziminin kısmen veya tamamen yokluğu ile ortaya çıkan nadir metabolik bir sendromdur. Bu rahatsızlık direkt olarak laktoz ile ilgili değilse de, ciddi şekilde galaktozemisi olan bebekler, laktozu oluşturan iki şeker galaktoz ve glükoz olduğundan, laktozun hiçbir şeklini tolere edemezler. Galaktozeminin klasik şeklinde ( GALT hiç olmadığında) doğumun bir kaç gün sonrasında ortaya çıkan kusma, ishal, sarılık ve büyüme-gelişme güçlüğü tipiktir. Klasik galaktozeminin bir varyantı olan duarte galaktozemi, daha az ciddi seyreder ve bebeği kısmen veya tamamen anne sütü ile beslemek mümkün olabilir.

Bazı prematüre bebeklerde, vücutları henüz laktaz üretmeye başlamadığı için laktoz intoleransının geçici bir şekli (gelişimsel laktoz intoleransı) görülebilir. Bu durum bebek geliştikçe düzelir, ve aslında bu gelişme süreci bebeğin laktoz sindirmesi ile hızlandırılabilir. Bebeğin beslenmelerine laktaz eklemek (beslenme açısından yetersiz olan laktozsuz mamaya geçmek yerine) bir seçenek olabilir.

3- İkincil laktoz intoleransı

İkincil laktoz intoleransı ( edinsel laktoz intoleransı olarak da bilinir) her yaşta görülebilir ve ince bağırsaktaki fırçamsı kenarın enfeksiyon, alerji veya inflamatuvar bir süreç yüzünden hasar görmesi nedeniyle laktaz aktivitesi azaldığında ortaya çıkar. İkincil laktoz intoleransı sebepleri arasında gastroentrit, besin duyarlılığı veya alerjisi, çölyak hastalığı ( glüten intoleransı) ve bağırsak ameliyatları yer alır. Joy Anderson’ın (IBCLC) açıklamalarına göre:

“Bağırsak duvarına az da olsa zarar veren her şey, ikincil laktoz intoleransına sebep olabilir. Laktaz enzimi bağırsağın kıvrımlarının uçlarında üretilir ve bağırsağa zarar veren herhangi bir şey bu uçları yok ederek enzim üretimini azaltabilir.”

“...Bağırsak hasarı onarılabildiği takdirde ikincil laktoz intoleransı geçici bir durumdur. Bağırsağa zarar veren etken ortadan kaldırıldığında, örneğin bebeğin alerjik olduğu bir besin diyetten çıkarıldığında, bebek emzirilmeye devam edilse dahi bağırsak iyileşir.”

- Joy Anderson, IBCLC,
Lactose intolerance and the breastfed baby

İnek sütü proteinlerine duyarlılıkla laktoz intoleransı aynı şey olmasa da, besin alerjisi ikincil laktoz intoleransına sebep olabileceği için bazen aynı anda ortaya çıkabilirler.

Laktoz intoleransını farklı tipleri dışında, bebek anne sütünün fazlalığından kaynaklanan laktoz yükü ile de karşılaşabilir. ( bu durum ön süt-son süt dengesizliği olarak da adlandırılır).

Annede süt üretimi fazla olduğunda bebekte laktoz yükü ortaya çıkabilir. Bebeğin beslenirken ilk aldığı süt (ön süt) daha sonra aldığı süte (son süt) göre laktoz yönünden daha zengin ve yağ yönünden daha fakirdir. Diane West (IBCLC) bu süreci şöyle açıklamaktadır:

“Bebek emmeye başladığında, ilk aldığı susuzluğunu gideren bu yağ oranı az ön süttür. Bebeğin emmesi annede sütü ve yapışan yağ hücrelerini süt yapan hücrelerden kanallara taşıyan süt akımı refleksini tetikler.Yağ oranı daha yüksek olan bu son süt laktozu yüksek ön süt ile birleşir ve bebek büyüme için gerekli yağdan gelen kalorileri ve beyin gelişimi ile enerji için gerekli laktozdan oluşan mükemmel besini almış olur. Ancak, süt üretimi çok fazla olduğunda, bebek ön süt ile doyabilir ve sonrasında yağ ile dengelenmemiş laktozun tamamını sindirmekte zorlanabilir. Bu duruma ön süt-son süt dengesizliği ya da süt fazlalığı denir.
Bebeklerde doğuştan laktoz intoleransı olmasa da, çok miktarda laktoz bir bebeğin sindirim sistemini zorlayabilir. Laktozu parçalayacak yeterli laktaz yoksa, fazla laktoz gaz ve rahatsızlığa, ve sıklıkla yeşil, sulu veya köpüklü dışkılamaya sebep olur. Zamanla, büyük miktarlarda sindirilmemiş laktoz bağırsakların duvarlarını öyle tahriş edebilir ki en ufak bir geçiş dahi iritasyona sebep olabilir. Bazen bu durum besin alerjisi olarak yanlış teşhis koyulmasına sebep olabilen dışkıda gözlenen küçük miktarda kanamaya yol açabilir. Bazı pediyatristler bebeğin dışkısında sindirilmemiş laktoz olduğunda yanlışlıkla laktoz intoleransı teşhisi koyabilirler.”

- Diane West, IBCLC,
Is my baby’s fussiness caused by the lactose in my milk?

Bunu da okumak isteyebilirsiniz:

Anne Sütüyle Beslenen Bebeklerde Süt ürünleri ve diğer besinlere karşı duyarlılık (Türkçe)

Dairy and other Food Sensitivities in Breastfed Babies (English)