Türkiye’de Emzirmenin Yerini Alabilecek Ürünlerin Pazarlanmasında Uluslararası Etik Kurallar "Mama Kodu" kısaltmasıyla biliniyor. Peki "mama kodu" kolayca ve doğru bir şekilde anlaşılabiliyor mu? Ne kodu, posta kodu gibi bir şey mi, mamanın barkodu mu, ne anlama geliyor ki?
Ne yazık ki, bu haliyle anlaması güçleşiyor ve hatta anlamı da daralmış oluyor. Mesela, “mama kodu” denildiğinde bu kurallar sadece bebek mamasıyla ilgiliymiş gibi anlaşılabiliyor.
Halbuki, Uluslararası DSÖ Kuralları bebekler ve küçük çocuklar için pazarlanan süt, mama, yiyecek, biberon, emzik gibi emzirmeyi baltalayabilecek ürünlerin tamamını kapsıyor. Bazı akademik makalelerde ve 1981'den kalan gayri resmi bir tercümede ise "DSÖ yasası" olarak geçtiğini görüyoruz ancak bu kendi başına bir yasa da değildir. Katılımcı ülkelerin Dünya Sağlık Asamblesinde bir araya gelerek aldığı kararlar doğrultusunda, kabul etmiş olan ülkeler tarafından yerel olarak yasalaştırılması beklenen, bahsi geçen ürünlerin pazarlanmasıyla ilgili etik kurallar bütünüdür. Böylece, bu yazıda ve artık tüm LLL yazılarında “The International Code of Marketing of Breastmilk Substitutes (WHO Code)”, “Emzirmenin Yerini Alabilecek Ürünlerin Pazarlanmasında Uluslararası Etik Kurallar” olarak adlandırmayı ve kısaca bahsederken "DSÖ Kuralları" olarak kullanmayı tercih ettik.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan Emzirmenin Yerini Alabilecek Ürünlerin Pazarlanmasında Uluslararası Etik Kurallar (DSÖ Kuralları), emzirmenin yerini alması amaçlanan ürünlerin pazarlanmasını ve tanıtımını kapsar. Emzirmenin desteklenerek bebeklerin ve küçük çocukların sağlığının korunması amacıyla, bu ürünlerin, sadece nasıl tanıtılabileceğini ve pazarlanabileceğini sınırlar; satışını veya kullanımını yasaklamaz.
La Leche League International, Emzirmenin Yerini Alabilecek Ürünlerin Pazarlanmasında Uluslararası Etik Kuralları ve bunu takip eden Dünya Sağlık Asamblesi kararlarını tam olarak destekler.
Dünya çapında La Leche League yalnızca Uluslararası DSÖ Kuralları kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirenlerle işbirliğine dayalı ilişkileri olmasını sağlamak için ortaklıklarını ve ilişkilerini düzenli olarak gözden geçirir.
NEDEN DSÖ KURALLARINA İHTİYACIMIZ VAR?
Pazarlama etiği kuralları bebek sağlığını desteklemek ve anne sütü yerini alabilecek ürünlerin üretimi, tanıtımı ve satışında emzirmeyi baltalayabilecek vicdansız uygulamaları önlemek için gereklidir.
DSÖ KURALLARININ HUKUKTAKİ YERİ NEDİR?
Dünya Sağlık Asamblesi Önergesi olan DSÖ Kuralları, ülkeler tarafından yasalaştırılarak kuralların yerelde yürürlüğe konulması için rehberlik eden bir öneri niteliğindedir. Ancak, önergeyi kabul etmesine rağmen uygulamayan ülkelere yönelik herhangi bir yasal ceza yoktur. Sonuç olarak, tasarının bazı kısımlarını yasalarına dahil eden çok az ülke dışında, DSÖ Kuralları kapsamındaki ürünlerin üreticisini veya distribütörünü, uluslararası kurallara uymadığında cezalandırmanın bir yolu yoktur.
Türkiye’de DSÖ Kurallarının sadece birkaç maddesi yasalaştırılmıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan TÜRK GIDA KODEKSİ BEBEK FORMÜLLERİ VE DEVAM FORMÜLLERİ TEBLİĞİ’ne bakabilirsiniz (Resmi Gazete, 2 Temmuz 2019 SALI TEBLİĞ NO: 2019/14 Sayı : 30819).
Her iki yılda bir, Dünya Sağlık Asamblesi (WHA), ailelere reklam için ulaşmanın yeni yollarına olanak tanıyan iletişimdeki ve teknolojideki gelişmeler gibi sektördeki değişiklikleri gözden geçirir. WHA, bebeklerin ve küçük çocukların sağlığının ve gelişiminin korunması için anne sütünün yerini alabilecek ürünlerin pazarlanmasında ele alınması gerekebilecek değişiklikleri tartışır. Varılan sonuçlar, DSÖ Kurallarının bir parçası olarak WHA ek kararlarıyla ortaya konur.
DSÖ KURALLARI NELERİ KAPSAR?
Bebekler ve 36 aylıktan küçük tüm çocuklar için “bebek sütü” ve “devam sütü” de dahil tüm formül mamalar
6 aylıktan küçük bebekler için pazarlanan tüm yiyecekler veya içecekler
Uluslararası ve ulusal standartları sağlamayan ticari bebek yiyecekleri ve içecekleri (bebekler ve 36 aylıktan küçük tüm çocuklar için pazarlanan)
Biberonlar, emzikler veya biberon emzikleri
DSÖ KURALLARINA KİMLERİN UYMASI BEKLENİR?
Yukarıdaki ürünlerin üreticileri, distribütörleri ve perakendecileri
Sağlık alanında profesyonel veya gönüllü çalışanlar
Sağlık kuruluşları - hastaneler, klinikler, ve sivil toplum örgütleri
ÜRÜN ETİKETLERİ NASIL OLMALI?
Etiketler yerel dilde olmalı
Yapay beslenmeyle ilgili riskleri kapsayan bilgi içermeli
Ürünü idealleştirici dil veya resim içermemeli, ör; uyuyan mutlu bir bebek, veya bebek bir kalkanın içinde hastalıklara karşı korunuyor izlenimini veren resimler
NELER DSÖ KURALLARINA UYGUNDUR?
Formül mamanın, emzirmekten caydırmadan, sadece ihtiyaç duyan bebekler için, güvenli bir şekilde hazırlanarak kullanılması gereğinin belirtilmesi
Etiketlerde emzirmenin üstünlüğünün ve formül mamanın yalnızca bir sağlık çalışanı tavsiyesi üzerine kullanılabileceğinin ifade edilmesi
Teknik ürün bilgisinin sağlanması, ör: “125ml polikarbonat biberon”
Sağlık çalışanlarına yönelik bilimsel ve gerçek bilgi verilmesi, ör:,”belirli proteinler içerir”, bileşenleri, bileşimi ve analizi
Tüm etiketlerde güvenli mama hazırlamaya dair doğru bilgi verilmesi
Tüm etiketlerde mamayı yanlış hazırlamanın taşıdığı sağlık risklerine karşı bir uyarı gereklidir
NELER DSÖ KURALLARINA UYGUN DEĞİLDİR?
Ebeveynlere, sağlık çalışanlarına, veya sağlık kuruluşlarına yönelik promosyonlar: bedava formül mama veya numune, hediyeler, eşantiyonlar, posterler
Sağlıkla ilgili bilimsel kanıtı olmayan iddialar, ör.”gözlerin mükemmel gelişimini destekler”
Bebeklere uygun olmayan ürünlerin tanıtımı (ör: tatlandırılmış konsantre süt)
Afet durumlarında formül mama veya besleme ekipmanı bağışı yapılması (bunun yerine, yerel kuruluşlara aileleri desteklemek için nakit para bağışı yapılmalı)
Bu yazı, 12 Ocak 2017 tarihinde Leader Today'de yayınlanan Helen Gray tarafından derlenen gönderiye dayanmaktadır. Sandy Moore-Furneaux (LLLI Uluslararası DSÖ Kuralları ve Çıkar Çatışması Komitesi Başkanı) tarafından 29 Haziran 2020 tarihinde revize edilmiş ve güncellenmiştir.
AYRINTILI BİLGİ
Emzirmenin Yerini Alabilecek Ürünlerin Pazarlanmasında Uluslararası Etik Kurallar Gayri resmi tercüme:
Uluslararası DSÖ Kuralları hakkında geçmişten bugüne bilgilere IBFAN web sitesinden ulaşılabilir. DSÖ Kuralları ihlallerini bildirmekle ilgilenenler için bağlantı şu şekildedir: https://www.ibfan.org/monitoring/
Baby Milk Action'da bulunan çeşitli yayınlar ve eğitim materyalleri: http://www.babymilkaction.org/shop#!/~/product/id=13951&prid=0&ctid=4&scid=2&tp=pl_.
Emzirmenin Yerini Alabilecek Ürünlerin Pazarlanmasında Uluslararası Etik Kurallar: International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes (1981)
DSÖ Kuralları hakkında sıkça sorulan sorular: International Code FAQ
Çocuk Sağlığını Korumak, Sağlık Çalışanlarına Yönelik Emzirmenin Yerini Alabilecek Ürünlerin Pazarlanmasında Uluslararası Etik Kurallar Rehberi: Protecting Infant Health, A Health Worker’s Guide to the International Code of Marketing of Breastmilk Substitutes
