Orijinal yazı, LLL Canada’nın iziniyle çevrilmiştir: https://www.lllc.ca/oral-development
This article has been translated with the gracious permission of LLL Canada.
Çeviren: Dr Nazlı Gülenç, IBCLC
Düzenleyen: Dyt. Elif Tunç

Bebek Sağlığı İçin Emzirmenin Önemi: Türkiye’deki sağlık çalışanlarının, emzirmeyi iki yaşına kadar ve sonrasında da desteklemeleri teşvik edilmektedir.

Emzirme ve Bebeğin Ağız, Çene Gelişimi

Emzirme, bebeğin ağız ve çene gelişimi için çok önemlidir.

• Anne sütü, yüksek biyoyararlanıma sahip kalsiyum içerir. Bu, bebeklerin mamaya kıyasla anne sütünden daha fazla kalsiyumu emebildiği anlamına gelir. Kalsiyum, dişlerin güçlenmesine katkı sağlar.(10)
• Anne sütündeki proteinler, diş minesinde koruyucu etki gösterebilir.(7)
• Anne sütü, diş çürüklerine neden olan bakterileri yok etmeye yardımcı olan laktoferrin içerir.(9, 10)
• Sadece anne sütüyle beslenen bebeklerin emme şekli, sadece biberonla beslenen bebeklerden farklıdır. Bebeğiniz memeyi doğru şekilde kavradığında meme bebeğin ağzının içine derin yerleşir. Bu derin kavrama, damağın (ağzın tavanının) normal, geniş ve daha düz şeklini destekler ve korur. Biberon veya emzik gibi yapay meme uçları ise damağın daha yüksek ve daha dar bir V formunda şekillenmesine yol açabilir.(7, 8)
• Bebeğinizin damağının şekli, yalnızca damağı değil, yüz ve çene yapısını da etkiler. Ayrıca diş arkının (dişlerin dizildiği yay şeklindeki yapı) şeklini belirler. Bu da hem süt dişlerinin hem de kalıcı dişlerin dizilişini etkiler. Tüm bu faktörler bir araya geldiğinde konuşmanın üretilmesini (artikülasyonu) de etkileyebilir.
• İyi gelişmiş bir damak, dişlerde sıkışık dizilim riskini ve diş çürüğü riskini azaltır.
• Aralıklı, düzgün dizilmiş dişlerin fırçalanması daha kolaydır ve fırçalanan dişlerde çürük gelişme riski daha düşüktür.
• Araştırmalar, emzirilen bebeklerde dişlerin dizilim sorunlarının daha az görüldüğünü göstermiştir.(1, 7, 8, 10)

Ebeveynler, çocuklarının diş bakımıyla ilgili sık sık soru sorar. Çocuk uyumadan önce emiyorsa ya da gece boyunca emmeye devam ediyorsa bu durum özellikle kaygı yaratabilir. Şunu bilmek önemlidir: Gece emzirmenin kendi başına çocukluk çağı çürüklerine yol açtığını gösteren bir kanıt yoktur.(9) Gece beslenmeleri, çoğu bebeğin yeterli besini alabilmesi için hâlâ gereklidir. Bazı çocuklarda çürük gelişebilir; ancak bunun nedeni gece emzirmek değildir.

Pek çok kişi mama ile anne sütünün benzer etkilere sahip olduğunu varsayar. Oysa ikisi bebeklerin dişleriyle tamamen farklı biçimde etkileşir. Anne sütü, laktoferrin ve salgısal immünoglobulin A (IgA) içerir; bu bileşenlerin her ikisi de çürük oluşumunu önlemeye yardımcı olur. Mamalar ise bu koruyucu öğeleri içermez.(9, 10) Mamadaki şekerler ve fermente olabilen karbonhidratlar, diş minesinin çözünmesini kolaylaştırabilir. (7) Anne sütü ise kalsiyum ve fosforu mineye geri bırakarak yeniden mineralleşmeyi destekler. (2, 9)Bu süreç, bebeğinizin dişlerini güçlendirir.

Ağızdaki düşük pH ortamına Streptococcus mutans (S. mutans) ve Lactobacillus bakterileri katkıda bulunur. Bu bakteriler asit üretir ve bu asitler diş minesini aşındırarak çürüğe yol açar. (4) Anne sütünün pH’ı nötrdür ve bu özellik, bu bakterilerin çoğalmasını baskılamaya yardımcı olur.

Diş Çürüklerini Önleme

Diş çürüklerinin oluşmasına katkıda bulunan birkaç etken vardır:

• Diş minesinin  dayanıklılığı
• Dişlerin üzerinde kalan fermente olabilen karbonhidratların varlığı
• Ağızda Lactobacillus ve S. mutans gibi bakterilerin bulunması

Anne sütündeki kalsiyum yüksek biyoyararlanıma sahiptir ve bebeğinizin dişlerini güçlendirmeye yardımcı olur. Ancak yalnızca güçlü dişlere sahip olmak çürükleri önlemek için yeterli değildir. Diş çürükleri, fermente olabilen karbonhidratların varlığında gelişir: tahıllar, fırın ürünleri, meyve suyu, şekerli veya yapışkan yiyecekler gibi. İnsanlar tahıl yetiştirip tüketmeye başlamadan önce diş çürükleri son derece nadirdi.(8)  Tahıllar, insan beslenmesine yüksek miktarda fermente olabilen karbonhidratlar ekledi. Anne sütü dışındaki besinler verilmeye başlandığında bebeğiniz de bu tür karbonhidratları tüketmeye başlar. Karbonhidratlar dişlere kolayca yapışır. S. mutans ve Lactobacillus gibi bakterilerle etkileşime girer ve bu bakteriler tarafından metabolize edilerek laktik asit oluştururlar. Bu asit, diş minesini çözerek çürük sürecini başlatır.(4, 7) Bu duruma en belirgin örnek, yaygın bir “bebek yiyeceği” olan bisküvilerdir.

Ağız Hijyeni (Dişlerin Düzenli Temizlenmesi)

Emzirilen bebeklerde de diş çürüğü görülebilir. Ancak iyi bir ağız hijyeniyle çocukluk çağı çürüklerinin çoğu önlenebilir. Diş fırçalamak ve diş ipi kullanmak, dişlerin üzerindeki fermente olabilen karbonhidratları uzaklaştırır. Bu sayede, çürüğe yol açan fermantasyon süreci ve bakterilerle etkileşim engellenmiş olur. İyi ağız hijyeni çok erken dönemde başlar ve yaşam boyu devam eder. Bebeğinizin diş ve diş etlerine en başından itibaren özen göstermeniz önemlidir. Yumuşak bir bezle bebeğinizin ağzını silerek başlayabilirsiniz. İlk diş çıktığında diş fırçalama da başlanmalıdır.(5)

Diş Hekimine Erken Ziyaretler

Bazı çocuklar, yukarıda belirtilen nedenler veya başka etkenler nedeniyle diş çürüklerine daha yatkındır. Bu nedenle, çocuğunuzun ilk dişi çıktığında veya en geç bir yaşında diş hekimi ile tanışması önerilir.  Çocuğunuzun diş hekimi ile erken tanışması,  diş hekimine alışmasına yardımcı olur. Böylece  olası sorunlar erken fark edilip kontrol altına alınabilir. Diş hekimleri genellikle koruyucu kaplamalar veya yüzey uygulamaları önerebilir. Bu tür uygulamalar, diş çürüklerinin oluşmasını önlemeye yardımcı olur.

Kaynaklar:

1. Abate, A., Cavagnetto, D., Fama, A., Maspero, C., & Farronato, G. (2020). Relationship between Breastfeeding and Malocclusion: A Systematic Review of the Literature. Nutrients, 12(12), 3688. https://doi.org/10.3390/nu12123688
2. Aly, A. A. M., Erfan, D., & Abou El Fadl, R. K. (2020). Comparative evaluation of the effects of human breast milk and plain and probiotic-containing infant formulas on enamel mineral content in primary teeth: an in vitro study. European Archives of Paediatric Dentistry : Official Journal of the European Academy of Paediatric Dentistry, 21(1), 75–84. https://doi.org/10.1007/s40368-019-00448-2
3. Erickson, P. R., Mazhari, E. (1999). Investigation of the role of human breast milk in caries development. Pediatr Dent; 21:86–90.
4. Forssten, S. D., Björklund, M., & Ouwehand, A. C. (2010). Streptococcus mutans, caries and simulation models. Nutrients, 2(3), 290–298. https://doi.org/10.3390/nu2030290
5. Healthlink BC. (2021, June 30). Dental Care From Birth to 6 Months. https://www.healthlinkbc.ca/pregnancy-parenting/parenting-babies-0-12-months/baby-health/dental-care-birth-6-months
6. Infant Feeding Joint Working Group. (2015, January 19). A joint statement of Health Canada, Canadian Paediatric Society, Dietitians of Canada, and Breastfeeding Committee for Canada. Nutrition for Healthy Term Infants: Recommendations from Six to 24 Months. https://www.canada.ca/en/health-canada/services/canada-food-guide/resources/infant-feeding/nutrition-healthy-term-infants-recommendations-birth-six-months/6-24-months.html
7. Krol, D. M., and Whelan, K. (2023). Maintaining and Improving the Oral Health of Young Children. Pediatrics: 151(1). https://doi.org/10.1542/peds.2022-060417
8. Palmer B. (1998). The Influence of Breastfeeding on the Development of the Oral Cavity: A Commentary. Journal of Human Lactation; 14:93-98. doi: 10.1177/089033449801400203
9. Pitman, T., West, D., Wiessinger, D. (2014). Sweet Sleep: Nighttime and Naptime Strategies for the Breastfeeding Family.
10. Riordan, J., & Wambach, K. (2010). Breastfeeding and Human Lactation.
11. Jones and Bartlett Publishers. World Health Organization. Ending Childhood Dental Caries: WHO Implementation Manual (2020). https://www.who.int/publications/i/item/ending-childhood-dental-caries-who-implementation-manual